Aan het Grote Kerkplein zit het Zwolse balletjeshuis. Zwolse balletjes zijn typisch Zwolse snoepjes en staan op de Immateriële erfgoedlijst van Nederland. Het is het enige ‘gestoken snoepje’ in Nederland dat nog in de winkel op ambachtelijke wijze gemaakt wordt. Als echte Blauwvinger (geboren Zwollenaar) moest ik natuurlijk wel een bezoek brengen aan deze bijzondere winkel.
Er staan onwijs leuke dames in de winkel om te helpen of om iets te vertellen over de geschiedenis van het Balletjeshuis en dat doen ze met passie. Deze winkel was de allereerste kruidenierswinkel van Zwolle, het is in de 17 eeuw(!!) in gebruik genomen. In 1845 werd de winkel omgetoverd tot een stekenbakkerij, de inrichting is nog steeds hetzelfde als in deze periode. Hier werden de allereerste Zwolse balletjes gemaakt in de kelder en nog steeds worden de snoepjes op exact dezelfde wijze geproduceerd. Stekenbakker is overigens een echt beroep. Het Balletjeshuis heeft er twee in dienst die één keer per week, in de kelder, de balletjes produceren. Meer dan dat kan de machine helaas niet aan, hij is al oud.
Het échte Zwolse balletje is gemaakt van rietsuiker en zwart van kleur. Toen heette het ook nog ‘steek’ in plaats van Zwolse balletjes. Het werd vroeger gebruikt om de koffie of thee mee te zoeten. Dan deed je een stukje in je mond en sabbelde er op terwijl je de koffie of thee dronk. Zodra het kopje leeg was werd het steeksnoepje op een schoteltje gelegd en bewaard tot de volgende kop koffie of thee. Zo kon je er de hele dag mee doen. Die zuinigheid heb ik nooit gekend en dat maakt het voor mij bijzonder. Toen de suikerbieten ontdekt werden (waar kristalsuiker van wordt gemaakt), konden er ook andere smaken gemaakt worden. Vanaf toen noemde men het Zwolse balletjes en had je ook de smaken mokka, kaneel en vanille. Nog weer later werden er ook fruitsmaken toegevoegd aan het assortiment.
De Zwolse balletjes worden nog altijd volgens het originele recept gemaakt. De suiker wordt in koperen potten in open vuur gekookt tot een suikerdeeg. Dit deeg wordt vervolgens op een watergekoelde tafel gegoten en daardoor ontstaat een kneedbare massa. Deze massa wordt uit elkaar getrokken en zo ontstaan er verschillende slierten deeg. De repen zijn dan nog warm en worden door een wals gehaald, hierdoor koelt het deeg af en valt het in stukken uiteen. Het bijzondere aan dit verhaal vond ik de machine. Doordat ze nog steeds de originele machine gebruiken zijn de ‘mallen’ inmiddels vervormd. Vroeger waren de Zwolse balletjes ook echt rond, maar door het vele gebruik van de koperen machine worden de balletjes steeds platter. De vorm lijkt nu meer op de kaneelkussentjes, maar dan iets platter. Klik hier voor de blogpost waarin ik samen met Sarah de balletjes en ander oud-Hollands snoep gaan proeven.
Het Zwolse balletjeshuis verkoopt naast alleen snoepgoed ook Zwolse streekproducten zoals Zwols bier, mosterd en allerlei andere leuke hebbedingetjes. Nieuwsgierig geworden? Klik dan hier voor de website.
Heb jij ze al eens geproefd? En welke lekkernijen komen bij jullie uit de streek?
Liefs,
Suus
